Kucieński (Kuciński, Mikołaj z Kutna) Mikołaj h. Ogończyk (zm. 1493), wojewoda łęczycki. Ur. zapewne ok. r. 1430, był prawdopodobnie synem Jana z Kutna, stolnika (ok. 1435), potem kasztelana gostynińskiego. Z rodzeństwa K-ego znamy jego siostrę Jadwigę oraz Andrzeja, być może identycznego z cześnikiem (1477) i kasztelanem (1488–98) gostynińskim, potem wojewodą rawskim (1498–1500) tegoż imienia. W r. 1461 K. jako stolnik i starosta gostyniński dowodził wojskami książąt płockich, wysłanymi na wojnę z Krzyżakami w pomoc dla Kazimierza Jagiellończyka. W r. 1462, gdy po śmierci księcia mazowieckiego Władysława II Kazimierz Jagiellończyk zgłosił pretensje do ziem płockiej, rawskiej, gostynińskiej i bełskiej, K., deklarując się po stronie Korony, wydał królowi trzymany przez siebie zamek gostyniński, otwierając w ten sposób ponad trzydziestoletni okres działalności w służbie Jagiellonów. Świadkował jako jedyny (obok wojewody rawskiego Jana z Nieborowa) z urzędników swej ziemi na akcie inkorporacji ziemi gostynińskiej do Korony w grudniu 1462 r.; otrzymał wtedy starostwo gostynińskie w dzierżawę, zapewne dożywotnią, a także uzyskał nadanie kilku wsi. W r. 1465 dostał województwo rawskie. W październiku t. r. uczestniczył u boku króla w rozmowach z księciem Konradem oleśnickim w Kaliszu, podczas których uregulowano sprawę sukcesji Konrada na Mazowszu. Po śmierci Piotra Oporowskiego przeszedł w r. 1467 na woj. łęczyckie. We wrześniu 1467 r. wraz z innymi członkami rady królewskiej poręczał długi królewskie. Brał w tym okresie udział w większości sejmów, m. in. w piotrkowskim w październiku 1468 r., na którym przysądzono Koronie prawo do ziem wschodniego Mazowsza.
W lipcu 1471 r. należał do grona dostojników odprowadzających na tron czeski królewicza Władysława Jagiellończyka; wrócił do kraju wraz z innymi członkami polskiego orszaku w październiku t. r. W r. n. wraz z Jakubem z Sienna posłował do Mikołaja Tungena, doprowadzając do zawarcia ugody z biskupem warmińskim. Podczas wojny polsko-węgierskiej w r. 1474, wraz z wojewodami Jakubem z Dębna, sandomierskim, i Stanisławem z Ostroroga, kaliskim, oraz z kanonikiem Andrzejem Róża Boryszewskim prowadził rokowania z królem węgierskim Maciejem Korwinem we Wrocławiu, zakończone podpisaniem rozejmu. Jesienią 1475 r. towarzyszył królewnie Jadwidze do Wittenbergi i Landshut, gdzie odbył się jej ślub z ks. Jerzym bawarskim. W r. n. brał udział w uroczystym wjeździe króla Kazimierza Jagiellończyka do Malborka. W styczniu 1479 r. towarzyszył z kolei do Frankfurtu nad Odrą następnej córce królewskiej, Zofii, wydawanej za margrabiego brandenburskiego Fryderyka Starszego; zaraz potem jechać miał na spotkanie z Władysławem Jagiellończykiem do Ołomuńca. W r. 1482, wraz z prymasem Zbigniewem Oleśnickim, rozsądzał spory pomiędzy miastem Toruniem a Janem Kościeleckim o starostwo świeckie i był posłem króla na zjazd stanów Prus Królewskich z w. mistrzem w Elblągu. Jako wojewoda łęczycki brał K. czynny udział w sądach i sejmikach łęczyckich, uczestnicząc w uchwalaniu laudów dotyczących szczególnie sądownictwa ziemskiego. W r. 1478 był jednym z twórców układu (nawiązującego do wcześniejszych uchwał łąkoszyńskich) między szlachtą ziemi gostynińskiej i łęczyckiej o zwrot zbiegłych kmieci i służby.
Podróże w interesie państwa i dynastii oraz poparcie udzielane królowi znajdowały odbicie w ubezpieczaniu K-emu sum na starostwie gostynińskim: za służby w Czechach (1472), wydatki na zjeździe (zapewne sejmie mazowieckim) w Zakroczymiu (1473), koszty podróży bawarskiej (1474) itd. Komasacja sum na Gostyninie w r. 1479 wykazała 1041 grzywien należności królewskich wobec K-ego. W r. 1472 otrzymał K. konsens na wykup starostwa człuchowskiego, którego jednak nie przejął na skutek opozycji stanów pruskich. Dzierżawa dóbr królewskich była, jak się zdaje, podstawą majątku K-ego.
Jego własność stanowił klucz dóbr kutnowskich w ziemi gostynińskiej. Fakt piastowania przez K-ego urzędu ziemskiego w ziemi łęczyckiej każe przypuszczać, że i tutaj miał on jakieś dobra; prawdopodobnie było to miasto Krośniewice (część?); nie można jednak wykluczyć, że K. uznawany był za terrigenę łęczyckiego z tytułu posiadania Kutna, które w XV w. stanowiło rodzaj mazowieckiej enklawy w ziemi łęczyckiej. W r. 1480 spławiał Wisłą zboże do Gdańska z własnych folwarków.
Na sejmie lubelskim 18 II 1484 r. K. otrzymał jedno z najbardziej intratnych stanowisk w Koronie – starostwo generalne Wielkopolski, odebrane woj. poznańskiemu Maciejowi z Bnina. Do Wielkopolski zjechał w połowie marca t. r.; niedługo potem, już w maju t. r., z urzędu prowadził wraz z kaszt. lędzkim Wojciechem Górskim i Janem Jasieńskim walki przeciw rycerzowi awanturnikowi Wawrzyńcowi Kośmidrowi Gruszczyńskiemu pod Koźminem; mimo ugody na sejmie kolskim t. r. i na sejmie piotrkowskim 1485 r. sprawa Kośmidra zatrudniała K-ego i w r. 1488. W administracji starostwem oparł się głównie na starym aparacie urzędniczym, ustanowionym przez jego poprzednika, nie zmieniając burgrabióww większości miast powiatowych Wielkopolski. Dziewięcioletni okres piastowania starostwa spędził głównie w Wielkopolsce, objeżdżał regularnie dzielnicę i uczestniczył we wszystkich niemal sejmikach średzkich i sejmach prowincjonalnych w Kole. W pierwszych latach urzędowania egzekwował zaległe podatki od ociągającej się szlachty, obciążając jej dobra. W r. 1485 uczestniczył w zjeździe króla ze stanami pruskimi i w. mistrzem w Toruniu. W Poznaniu otrzymał od króla kamienicę przy rynku; sprzedał ją w r. 1493. Ok. r. 1490 posiadał też prawdopodobnie starostwo wieluńskie.
Jeszcze za życia króla Kazimierza Jagiellończyka K. zbliżył się do Jana Olbrachta. Po śmierci króla węgierskiego Macieja Korwina (1490), o której jako jeden z pierwszych doniósł Olbrachtowi, popierał jego kandydaturę na tron węgierski. Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka należał do wiernych stronników Olbrachta; na przełomie maja i czerwca 1492 r. uczestniczył zapewne w zjeździe radomskim; wrócił potem do Poznania, skąd w sierpniu przypuszczalnie wyjechał na elekcję do Piotrkowa. We wrześniu t. r. asystował w Krakowie przy koronacji nowego króla, w końcu września był już z powrotem w Poznaniu. W lutym 1493 r. brał udział w sejmie piotrkowskim, a następnie podejmował nowego króla podczas jego wielomiesięcznego pobytu w Poznaniu (1493). W sierpniu t. r. wskutek złego stanu zdrowia K. wyjechał z Wielkopolski, ustanawiając za zgodą królewską zastępcą na starostwie generalnym swego zaufanego współpracownika, kaszt. nakielskiego Macieja Słupskiego. Do Wielkopolski już nie wrócił, zmarł 2 X 1493 r. w Białoszynie (pod Grójcem?); gdy wiadomość o jego śmierci w kilka dni później przyszła do Poznania, król oddał opróżnione starostwo generalne kaszt. poznańskiemu Janowi z Ostroroga.
W r. 1472 K. miał już dorosłą córkę Annę, wówczas żonę dworzanina królewskiego i starosty sieradzkiego Przedbora z Koniecpola. W r. 1488 K. zapisał na połowie Kutna z przyległościami 400 grzywien posagu i tyleż wiana swej żonie (chyba drugiej?) Barbarze z Miłonic w Kutnowskiem (prawdopodobnie siostra lub córka Władysława z Miłonic, podstolego, potem cześnika łęczyckiego, wreszcie kasztelana inowłodzkiego). Zapewne synem K-ego był Mikołaj z Kutna, kaszt. gostyniński, zm. ok. r. 1508.

Boniecki; Niesiecki; Uruski; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968; tenże, Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, P. 1970; – Papée F., Jan Olbracht, Kr. 1936; tenże, Polska i Litwa na przełomie wieków średnich, Kr. 1903 I (tu błędna wiadomość o rzekomym poselstwie K-ego do Wiednia r. 1489); Wolff A., Studia nad urzędnikami mazowieckimi 1370–1526, Wr. 1962; – Acta capitulorum, I nr 724, II 653; Akta grodz. i ziem., IV nr 117, VI nr 108; Akta radzieckie poznańskie, Wyd. K. Kaczmarczyk, P. 1931 II; Akta Stanów Prus Król., I–II; Cod. epist. saec. XV, I, III; Cod. Pol., IV nr 60; Długosz, Historia, V; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum… in archivo Regni… continentur, Lutetiae Parisiorum 1862 s. 339; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 217–21, 233, 234, 245; Liber quitantiarum regis Casimiri ab a. 1484 ad 1488, W. 1897, Teki Pawińskiego, II; Matricularum summ., I, II, IV; Papée F., Wiadomość o archiwach węgierskich i materiale ich do dziejów polskich w drugiej połowie XV wieku, Arch. Kom. Hist. AU, Kr. 1898 VIII 450–1; Pawiński A., Sejmiki ziemskie, W. 1895 s. XV–XXVIII; Przyczynki do dziejów polskich z archiwum miasta Wrocławia, Wyd. A. Mosbach, P. 1860 s. 116; Rachunki królewskie; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Göttingen 1948 I 16343; Script. Rer. Sil., XIV; Starod. Prawa Pol. Pomn., I 298, II nr 4157; – AGAD: dok. perg. 488, 735, Łęczyca ziem. 15 k. 14v., 127, 161v., 206v., 219v.; Arch. Państw. w P.: Poznań Grodz. 10, 58, 59 (Materiały do itinerarium K-ego), Kościan Grodz. 3, Kalisz Grodz. 28, 29, Konin Grodz. 3, Gniezno Grodz. 8, 9, 10, Kcynia Grodz. 8, Pyzdry Grodz. 7 (księgi sądowe K-ego z lat 1484–1493).
                                                                                                                                                                                                                              Antoni Gąsiorowski